Tracking Queer Athens:

Το κτίριο του Λουζιτάνια δεν υπάρχει πια, αλλά ξεκινάμε τον περίπατό μας από αυτό το σημαντικό μέρος λόγω μιας εκδήλωσης που έλαβε χώρα εκεί στις 25 Απριλίου 1977. Η εκδήλωση αυτή συχνά αναφέρεται ως η πρώτη ρητά πολιτική και δημόσια διαδήλωση που οργανώθηκε από και για τρανς και ομοφυλόφιλα άτομα στην Αθήνα. Η εκδήλωση οργανώθηκε με αφορμή μια νομοθετική πρόταση της κυβέρνησης Καραμανλή με τίτλο "Περί της εξ αφροδισίων νόσων προστασίας και συναφών θεμάτων". Το εν λόγω νομοσχέδιο είχε ως δηλωμένη πρόθεση την προαγωγή της δημόσιας υγείας και τον περιορισμό της εξάπλωσης των σεξουαλικώς μεταδιδόμενων νοσημάτων. Ωστόσο, στην πραγματικότητα ήταν κάτι πολύ περισσότερο από αυτό. Το νομοσχέδιο αυτό ήταν ένα στοχευμένο και άκρως τιμωρητικό νομοθέτημα που συντάχθηκε αρχικά από τον περιβόητο Χουντικό Ιωάννη Λαδά, ο οποίος είχε ήδη δημιουργήσει ένα ομοφοβικό προηγούμενο για τον εαυτό του, ξυλοκοπώντας δημοσιογράφο και εκδότη εφημερίδας, οι οποίοι είχαν δημοσιεύσει άρθρο που ανέφερε κάποιους αρχαίους Έλληνες ως ομοφυλόφιλους. Το νομοσχέδιο αποτελούσε μια ευρεία και σκληρή προσπάθεια ελέγχου της λεγόμενης "αποκλίνουσας σεξουαλικότητας" και προώθησης της "δημόσιας ηθικής".
Το νομοσχέδιο προέβλεπε ποινές φυλάκισης, ακόμη και εξορίας όχι μόνο για θέματα που αφορούσαν αφροδίσια νοσήματα και εργασία στο σεξ, αλλά επίσης στόχευε ρητά κάθε " άνδρα" που βρισκόταν "σε δρόμους, πλατείες, δημόσια κέντρα ή άλλους χώρους με προφανή σκοπό την προσέλκυση άλλων ανδρών για να προβούν σε σεξουαλική επαφή μαζί τους".
Στην πραγματικότητα, το νομοσχέδιο αυτό θα είχε τεράστιο αντίκτυπο στις queer κοινότητες. Ο νόμος όχι μόνο ποινικοποιούσε το λεγόμενο "παρά φύσιν" σεξ, αλλά ποινικοποιούσε κάθε συμπεριφορά που θα μπορούσε να ερμηνευτεί ως ενέργεια που οδηγεί ή αναζητά "παρά φύσιν" σεξ. Ως εκ τούτου, κάθε γκέι ή τρανς άτομο που απλώς υπήρχε σε δημόσιο χώρο κινδύνευε δυνητικά από αστυνομική δίωξη βάσει αυτής της νομοθεσίας. Οι τρανς γυναίκες ήταν ιδιαίτερα ευάλωτες. Λόγω της διάχυτης τρανσφοβίας, ήταν εντελώς αποκλεισμένες από την αγορά εργασίας και τις ευκαιρίες απασχόλησης, με αποτέλεσμα πολλές να χρησιμοποιούν την εργασία στο σεξ ως τη μόνη βιώσιμη καριέρα τους. Εκείνη την εποχή, οι αστυνομικές επιδρομές, οι παρενοχλήσεις και οι συλλήψεις τρανς ατόμων είχαν ήδη ενταθεί.

Η γκέι και τρανς νυχτερινή ζωή επικεντρωνόταν γύρω από τα μπαρ Tammy's και Zodiac στην Πλάκα. Σε αυτά τα μπαρ ήταν που οι βασικές διοργανώτριες, οι οποίες ήταν τρανς εργαζόμενες στο σεξ - κυρίως η Aloma καθώς και η περιβόητη Μπέτυ Βακαλίδου, αναζήτησαν και προσέλκυσαν την υποστήριξη ορισμένων γκέι ανδρών που είχαν πρόσφατα αρχίσει να οργανώνονται ενάντια στη σεξουαλική καταπίεση υπό μια οργάνωση που αποκαλούσαν ΑΚΟΕ (Το Απελευθερωτικό Κίνημα Ομοφυλοφίλων Ελλάδας - θα μιλήσουμε περισσότερο για το ΑΚΟΕ σε επόμενη στάση μας).



Δεν ήταν μια άμεσα προφανής συμμαχία - οι δύο ομάδες - οι τρανς εργαζόμενες στο σεξ από τη μία πλευρά και οι λεγόμενοι πιο "συμβατικοί" γκέι απελευθερωτές θεωρούσαν ότι είχαν διαφορετικές ανάγκες και προτεραιότητες. Ωστόσο, ήταν σαφές ότι ο προτεινόμενος νόμος θα καταπίεζε και θα επηρέαζε και τις δύο αυτές ομάδες, οπότε η πολιτική συνεργασία προχώρησε και τα μέλη της ΑΚΟΕ υποστήριξαν επίσημα τη σχεδιαζόμενη συγκέντρωση στο Λουζιτάνια, το οποίο είχαν νοικιάσει η Μπέτυ και η Αλόμα για την περίσταση. Τύπωσαν και διένειμαν φυλλάδια και προκηρύξεις. Η Μπέττυ μάλιστα παρέδωσε προσκλήσεις στους αστυνομικούς του τμήματος Συγγρού. Μίλησε σε δημοσιογράφους και έβγαλε ομιλία τη μεγάλη μέρα επικρίνοντας και αποδοκιμάζοντας την προτεινόμενη νομοθεσία. Βασίστηκε σε ένα άρθρο στον "Ταχυδρόμο" του ποινικολόγου Γεωργίου Μαυρογορδάτου, ο οποίος υποστήριζε την αντισυνταγματικότητα του νομοσχεδίου. Στην ομιλία της, η Μπέττυ ξεσκέπασε τον Κώστα Ταχτσή ως cross dresser και ομοφυλόφιλο που επίσης σύχναζε στη λεωφόρο Συγγρού. Την ομιλία της ακολούθησαν τοποθετήσεις μελών του ΑΚΟΕ, φεμινιστριών και ενός ψυχολόγου. Το θέατρο ήταν γεμάτο από υποστηρικτές και μερικούς αξιωματικούς του τμήματος ηθών. Αρκετοί παρευρισκόμενοι υποστηρικτές φορούσαν μεταμφιέσεις για να προστατεύσουν την ταυτότητά τους και να αποφύγουν το στίγμα της δημόσιας συσχέτισης με τη σεξουαλική παρέκκλιση. Έξω από το θέατρο, η αστυνομία ήταν σε ετοιμότητα και έτοιμη να προβεί σε συλλήψεις. Χριστιανικές οργανώσεις είχαν απειλήσει να οργανώσουν αντισυγκέντρωση πριν από την εκδήλωση, και η Aloma είχε νοικιάσει λεωφορεία διαφυγής για τους διοργανωτές και τους υποστηρικτές σε περίπτωση που τα πράγματα εξελίσσονταν άσχημα. Ωστόσο, οι αντιδιαδηλωτές δεν εμφανίστηκαν ποτέ και τα λεωφορεία κατέληξαν να μεταφέρουν τους διοργανωτές σε ταβέρνα μετά το τέλος της εκδήλωσης.
Οι διαμαρτυρίες τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό, με συλλογή υπογραφών και παραστάσεις διαμαρτυρίας σε ελληνικά προξενεία ήταν τόσες πολλές και έντονες, ώστε ανάγκασαν την κυβέρνηση να δηλώσει ότι θα σεβαστεί τα δικαιώματα των ομοφυλόφιλων, απάλειψε τον όρο “κίναιδοι” με τον οποίο χαρακτήριζε συλλήβδην τους ομοφυλόφιλους αντικαθιστώντας τον με τη λέξη “πρόσωπα”, έκανε σημαντικές αλλαγές στα διάφορα άρθρα του, αλλά τελικά ο τότε υπουργός Υγείας Κωνσταντίνος Δοξιάδης το απέσυρε για «επανεπεξεργασία» , που δεν έγινε ποτέ, αφού το φθινόπωρο προκηρύχθηκαν εκλογές με αποτέλεσμα να κληροδοτηθεί στην επόμενη κυβέρνηση της Δεξιάς.

Αποφασίσαμε να ξεκινήσουμε τον σημερινό μας περίπατο από το Πεδίον του Άρεως για διάφορους λόγους. Πρώτον, γιατί για μερικές δεκαετίες ήταν ένα από τα πολλά γνωστά σημεία gay cruising στην Αθήνα -μαζί με το πάρκο του Ζαππείου, την πλατεία Ομονοίας και τα Λιμανάκια μεταξύ άλλων- στα οποία οι άντρες μπορούσαν να συναντηθούν μεταξύ τους για περιστασιακό σεξ και όποιου άλλου είδους γνωριμίες μπορεί να προκύψουν. Πριν από τις εφαρμογές γνωριμιών και συνευρέσεων μέσω των smartphone, πριν από την ύπαρξη ΛΟΑΤ οργανώσεων και ασφαλών χώρων, και πριν από τα gay μπαρ, οι δημόσιοι χώροι όπως ορισμένα πάρκα, δημόσιες τουαλέτες και "γνωστά" μέρη χρησίμευαν ως ένας σημαντικός τρόπος για τους ανθρώπους να δημιουργούν συνδέσεις έξω από την ετεροκανονικότητα. Το λεγόμενο cruising είναι σημαντικό να αναφέρεται επειδή δεν αφορά μόνο το σεξ, αλλά και το δικαίωμα του να είσαι queer σε δημόσιο χώρο. Η σύγχρονη LGBT πολιτική επικεντρώνεται πολύ σε θέματα όπως ο γάμος των ομοφυλοφίλων, και τα τελευταία χρόνια πολλές οργανώσεις σε όλο τον κόσμο έχουν προωθήσει μια ευπρεπή, ουδέτερη εικόνα των LGBT ανθρώπων, προκειμένου να μας κάνουν να φαινόμαστε λιγότερο απειλητικοί για την κυρίαρχη κουλτούρα και να αποδείξουν πόσο "φυσιολογικοί" είναι οι LGBT άνθρωποι. Ωστόσο, αυτή η στρατηγική μάρκετινγκ μπορεί επίσης να έχει κάποια πιθανά μειονεκτήματα και κινδυνεύει να διαγράψει αυτό που κάνει την queer κουλτούρα μοναδική και πολύτιμη. Φυσικά, μπορεί να είμαστε " κόσμιοι" ενίοτε, αλλά επίσης δεν χρειάζεται κιόλας να είμαστε. Οι queer άνθρωποι δεν θα πρέπει να είναι υποχρεωμένοι να ταιριάζουν στις ετεροκανονικές προσδοκίες προκειμένου να αποκτήσουν δικαιώματα.
Το Πεδίον του Άρεως ήταν επίσης ο τόπος κάποιων πρώιμων εορτασμών υπερηφάνειας τη δεκαετία του 1990. Αργότερα σήμερα στην πλατεία Κλαυθμώνος θα μιλήσουμε για την προέλευση του σύγχρονου Athens Pride, αλλά περισσότερο από μια δεκαετία πριν, πραγματοποιήθηκαν εδώ εκδηλώσεις και happenings για την Ημέρα Γκέι Υπερηφάνειας. Αυτές οργανώνονταν και φιλοξενούνταν από την απαράμιλλη τρανς ακτιβίστρια Πάολα Ρεβενιώτη, η οποία είναι γνωστή για κάθε είδους έργο στην queer κοινότητα, συμπεριλαμβανομένου του περιοδικού Κράξιμο που κυκλοφόρησε από το 1981 έως το 1993. Από το 1992 έως το 1996, διοργάνωνε ετήσιες Ημέρες Υπερηφάνειας που γίνονταν είτε εδώ κάποια χρόνια, είτε στο Λόφο του Στρέφη κάποια άλλα. Το 1993, οι Στέρεο Νόβα έπαιξαν στην Ημέρα Υπερηφάνειας και ήταν επίσης η πρώτη δημόσια εμφάνιση του συγκροτήματος. Παρεμπιπτόντως, ήταν επίσης το 1993 που η Θεσσαλονίκη είχε την πρώτη της Ημέρα Γκέι Υπερηφάνειας, η οποία διοργανώθηκε από την ΟΠΟΘ (Ομάδα Πρωτοβουλίας Ομοφυλόφιλων Θεσσαλονίκης) & το περιοδικό “Ο πόθος“.
Οι εκδηλώσεις σημείωσαν κάποια επιτυχία, αλλά πολλά ΛΟΑΤ άτομα εξακολουθούσαν να διστάζουν να παρευρεθούν σε μια δημόσια εκδήλωση - έτσι το 97 και το 98 το Pride πραγματοποιήθηκε σε ιδιωτικό χώρο, και η τελευταία εκδήλωση αυτού του τύπου πραγματοποιήθηκε το 1999.

Είναι ενδιαφέρον να σκεφτεί κανείς ότι όσο κι αν ο σκοπός του Gay Pride Day ήταν να εκδηλωθεί μια δημόσια επίδειξη περήφανων και γενναίων queer ανθρώπων, το μεγαλύτερο εμπόδιο για την επιτυχία της ήταν ο φόβος της δημόσιας έκθεσης και του να γίνουν αντιληπτοί. Και ακόμη και όταν η Ημέρα Υπερηφάνειας γινόταν δημόσια, έπρεπε να ήταν κάπως “κρυμμένη” και κοντά σε “ασφαλείς” τοποθεσίες.
Τα Εξάρχεια ήταν ανέκαθεν μια γειτονιά φιλική προς τα κοινωνικά και πολιτικά κινήματα, ένας χώρος ελεύθερης έκφρασης και διακίνησης ιδεών, στέκι φοιτητών και ανήσυχων νεολαίων, “έδρα” πολλών πολιτικών ομάδων και δραστηριοτήτων καθώς και πλήθους εκδοτικών οίκων και βιβλιοπωλείων. Τα Εξάρχεια έχουν μεγάλο ιστορικό αντίστασης από την Κατοχή και τον Εμφύλιο, αλλά και ξεχωριστή συμβολή στον αντιδικτατορικό αγώνα (Πολυτεχνείο, Χημείο, Νομική), αποτελούν μεταπολιτευτικά κέντρο της αμφισβήτησης και απάγκιο των διαφορετικών αυτής της πόλης. Αποτελούν μια από τις πιο ζωντανές αθηναϊκές συνοικίες που έχει ταυτιστεί ιδιαίτερα με το αναρχικό κίνημα και αποπνέει ένα “αίσθημα ασφάλειας” σε όσες κοινωνικές ομάδες έχουν διαχρονικά κυνηγηθεί. Οι λοατκι+ διεκδικήσεις ήταν ανέκαθεν συνδεδεμένες με τις πολλαπλές καταπιέσεις που βιώνουν ευπαθείς κοινωνικές ομάδες, ενώ ταυτόχρονα υπάρχει στενή σύνδεση με το ταξικό και το έμφυλο ζήτημα, θέματα που ταυτίζονται με τον πολιτικό χαρακτήρα των Εξαρχείων. Σε αυτό το πλαίσιο δε θεωρούμε καθόλου τυχαίο που τα πρώτα Gay Pride Days πραγματοποιήθηκαν στον Λόφο του Στρέφη και στο Πεδίον του Άρεως. Και τα δύο σημεία αποτελούν κομμάτι ή επέκταση των Εξαρχείων και καθώς τόσο η αριστερά, όσο και το αναρχικό κίνημα ήταν από τους πρώτους συμμάχους της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας, τα πρώτα πολιτικά της βήματα είναι λογικό να ξεκινούν από εδώ. Μέλη, του αναρχικού χώρου άλλωστε, είχαν βοηθήσει και υποστηρίξει τα πρώτα GPD στον Λόφο του Στρέφη, όπως και κατά το παρελθόν αριστεριστές είχαν στηρίξει την εκδήλωση στο Λουζιτάνια και αργότερα είχαν επίσης υπερασπιστεί την παρουσία του ΑΚΟΕ σε εορτασμούς της επετείου του Πολυτεχνείου όταν μέλη της ΕΦΕΕ (Εθνική Φοιτητική Ένωση Ελλάδος) είχαν προσπαθήσει να το απομακρύνουν.
Η σύνδεση των Εξαρχείων με το ΛΟΑΤΚΙ κίνημα δεν σταματά εδώ. Όπως θα δούμε και στην συνέχεια, μεγάλο κομμάτι της ύπαρξης και δράσης ΛΟΑΤΚΙ οργανώσεων είχε ως σημείο αναφοράς τα Εξάρχεια και τις γύρω περιοχές του. Ομάδες όπως το ΑΚΟΕ είχε τα γραφεία του στην οδό Ζαλόγγου, η ΑΟΟΓ στο Σπίτι των Γυναικών στη Ρωμανού Μελωδού, η ΛΟΑ για 15 χρόνια στην οδό Ερεσού που θα επισκεφθούμε αμέσως μετά και στο Στέκι Μεταναστών στην οδό Τσαμαδού, τα Πολύχρωμα Φόρουμ που οδήγησαν το 2005 στο πρώτο Pride όπως το γνωρίζουμε σήμερα πραγματοποιήθηκαν στο κτήριο Γκίνη του Πολυτεχνείου και τα Εξάρχεια μαζί με την πλατεία Κάνιγγος ήταν τα μέρη που μπορούσες να βρεις τα περιοδικά Αμφί και Κράξιμο.

Βρισκόμαστε στον αριθμό 12 της οδού Ερεσσού - όπου πέρα από την προφανή σύνδεση που μπορεί κάποιος να κάνει με την γυναικεία ομοφυλοφιλία- εδώ στεγαζόταν για σειρά ετών το Φεμινιστικό Κέντρο Αθήνας, όπου ανάμεσα σε αρκετές φεμινιστικές ομάδες, στέγασε για 15 χρόνια και τη Λεσβιακή Ομάδα Αθήνας.
Πριν δούμε αναλυτικά τη διαδρομή και δράση της ΛΟΑ- της μακροβιότερης λεσβιακής οργάνωσης στην Ελλάδα, θα ήταν ίσως χρήσιμο να αναδείξουμε την ιστορική πορεία του λεσβιακού ακτιβισμού και του φεμινιστικού κινήματος στην χώρα καθώς και την σύνδεση μεταξύ τους.

Πολύ σύντομα να πούμε ότι ο φεμινισμός του Α΄ Κύματος στην Ελλάδα εκδηλώθηκε σε δύο περιόδους κατά τις οποίες δεν υπήρχε καμία λεσβιακή ορατότητα.

Η αρχή έγινε με την “Εφημερίδα των Κυριών”, όπως ονομαζόταν το πρώτο γυναικείο περιοδικό στην Ελλάδα που κυκλοφόρησε το 1887 και -έχοντας κυκλοφορήσει περισσότερα από 1000 τεύχη- σταμάτησε την έκδοση του το 1917, όταν η εκδότρια του - Καλλιρρόη Παρρέν - εξορίστηκε -κατά τη διάρκεια του Εθνικού Διχασμού- στην Ύδρα, για τα πολιτικά της φρονήματα ως φιλομοναρχική και αντιβενιζελική. Η εφημερίδα είχε θέσει ως στόχο την μετριοπαθή και συντηρητική διεκδίκηση δικαιωμάτων για την πνευματική και οικονομική χειραφέτηση των Ελληνίδων. Η αμιγώς γυναικεία συντακτική ομάδα, η οποία απαρτιζόταν από γυναίκες των γραμμάτων και των τεχνών (της αστικής βέβαια τάξης) αρθρογραφούσε διεκδικώντας το δικαίωμα στην εκπαίδευση και την εργασία. Η συντηρητικά φιλελεύθερη “Εφημερίδα των Κυριών” διεκδίκησε αστικά, κοινωνικά και οικογενειακά δικαιώματα για τις γυναίκες, παραμένοντας αποστασιοποιημένη από το βαθιά ριζοσπαστικό διεθνές φεμινιστικό κίνημα, το οποίο διεκδικούσε την κατάκτηση πολιτικών δικαιωμάτων.

Το ζήτημα των πολιτικών δικαιωμάτων των γυναικών τέθηκε εμφατικά κατά τη δεύτερη περίοδο του 1ου κύματος στην χώρα, όταν με την ίδρυση του Συνδέσμου για τα Δικαιώματα της Γυναίκας, το 1920, εγέρθηκε και η απαίτηση του δικαιώματος της ψήφου. Η Καλλιρρόη Παρρέν ωστόσο είχε επιδιώξει ήδη από το 1895 - απευθυνόμενη στον τότε πρωθυπουργό Χαρίλαο Τρικούπη- την κατοχύρωση των πολιτικών δικαιωμάτων των γυναικών. Αρκετά χρόνια αργότερα, το 1921, είχε καταφέρει να πείσει τον τότε συντηρητικό πρωθυπουργό Δημήτριο Γούναρη να τοποθετηθεί υπέρ της χορήγησης ψήφου. Χρειάστηκε σχεδόν μια ακόμη δεκαετία, ώστε το 1930 να κατοχυρωθεί το δικαίωμα ψήφου για τις γυναίκες άνω των 30 ετών, οι οποίες είχαν τελειώσει τουλάχιστον το Δημοτικό. Η πρώτη φορά που οι Ελληνίδες άσκησαν το εκλογικό τους δικαίωμα ήταν στις δημοτικές εκλογές της 11ης Φεβρουαρίου 1934. Στους εκλογικούς καταλόγους της Αθήνας γράφτηκαν μόλις 2.655 κυρίες, από τις οποίες ψήφισαν τελικά μόνο οι 439. Ενδεικτική του πνεύματος της εποχής ήταν η δήλωση της ηθοποιού Μαρίκας Κοτοπούλη, η οποία δεν ήθελε να ψηφίσει γιατί -όπως έλεγε- “Ψήφο θέλουν μόνο όσες είναι άσχημες και όσες αποφεύγουν να κάνουν παιδιά!” Το καθολικό δικαίωμα ψήφου κατακτήθηκε πολλά χρόνια αργότερα, το 1952, το οποίο ωστόσο δεν εξασκήθηκε στις εκλογές της 28ης Μαΐου του ιδίου έτους, γιατί δεν είχαν ενημερωθεί οι εκλογικοί κατάλογοι.

Από τα μέσα της δεκαετίας του ‘60 εκκινά το λεγόμενο δεύτερο φεμινιστικό κύμα, το οποίο συγκροτήθηκε γύρω από την ιδέα της «γυναικείας αλληλεγγύης» και εστίασε σε ζητήματα που αφορούν την αναπαραγωγή και τη σεξουαλικότητα. Βασικές διεκδικήσεις αποτελούσαν η οικονομική ισότητα, η ισότητα στην εργασία, το δικαίωμα στην άμβλωση, τα δικαιώματα των γυναικείων μειονοτήτων και η προστασία από την οικογενειακή βία.
Στο δευτερο κυμα, αναδύονται πολλά και διαφορετικά ρεύματα, οπως ο “φιλελεύθερος φεμινισμός”, ο “ριζοσπαστικος φεμινισμος”, ο “μαρξιστικος φεμινισμος” κ.α. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο των ζυμώσεων και συγκρούσεων ανακύπτει και το ζήτημα της αναγνώρισης των λεσβιών γυναικών εντός του κινήματος και ιδεολογικές τάσεις όπως ο “λεσβιακός φεμινισμός” διχάζουν περαιτέρω την σύμπλευση λεσβιών και ετεροφυλόφιλων φεμινιστριών. Σε εγχώριο επίπεδο, η πληθώρα των διεθνών φεμινιστικών θεωριών και οι ιδεολογικές αυτές ζυμώσεις εκκινούν κάπως καθυστερημένα, καθώς στην χώρα από το 1967 εώς το 1974 επικρατεί το καθεστώς της Δικτατορίας των συνταγματαρχών και η λεγόμενη Χούντα είχε θέσει ολόκληρη τη χώρα “στον γύψο”.
Από την Μεταπολίτευση ωστόσο, και μετά εμφανίζεται πλειάδα γυναικείων οργανώσεων
Φτάνοντας στα τέλη της δεκαετίας του 1970, η επιτακτική ανάγκη αναθεώρησης του Οικογενειακού Δικαίου ώστε να εναρμονιστεί με το Σύνταγμα του 1975, που κατοχύρωνε την ισότητα των φύλων, αλλά και με τα ευρωπαϊκά πρότυπα καθώς η ένταξη της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα (ΕΟΚ) είχε προγραμματιστεί για το 1981 συσπειρώνει πλήθος γυναικείων ομάδων γύρω από θεσμικές διεκδικήσεις. Παράλληλα όμως, συντελείται και η συγκρότηση του λεγόμενου Αυτόνομου Γυναικείου Χώρου, μέρος του οποίου δίνει σαφή προτεραιότητα στη γυναικεία συνειδητοποίηση μέσω της σύστασης ομάδων βάσης.


Η συγκρότηση της Αυτόνομης Ομάδας Ομοφυλόφιλων Γυναικών το 1979 αποτέλεσε μία από τις πρώτες γυναικείες συλλογικότητες της Μεταπολίτευσης. Ο φεμινιστικός χώρος, αναδεικνύεται ως πιο φιλόξενος για τις λεσβίες από ότι το ΛΟΑΤ κίνημα, όπως εκ του αποτελέσματος αποδεικνύεται και από τη διάσπαση της ομάδας από τις τάξεις του ΑΚΟΕ. Η περιγραφή του Λουκά Θεοδωρακόπουλου για την αποχώρηση των περισσότερων ομοφυλόφιλων γυναικών από το ΑΚΟΕ είναι ιδιαιτέρως διαφωτιστική: “Σύντομα όμως άρχισαν να εμφανίζονται διάφορα προβλήματα, το κυριότερο των οποίων ήταν να μη μπορούν οι γυναίκες ν’ αναπτύξουν τον δικό τους λόγο μέσα σ’ ένα περιβάλλον που κυριαρχούνταν από τους αριθμητικά πολυπληθέστερους άντρες ομοφυλόφιλους”. Το ανδρικό προνόμιο εξασκείται ακόμη κι αν από το αρσενικό υποκείμενο εκλείπει η ταυτότητα της ετεροκανονικότητας. Αφορμή για την αποχώρηση των γυναικών στάθηκε η διαφωνία για την ποσόστωση της ύλης στις σελίδες του περιοδικού “Αμφί” που εξέδιδε το ΑΚΟΕ. Οι λεσβίες αποχώρησαν καθώς το αίτημα τους για ίσο καταμερισμό της ύλης δεν έγινε δεκτό από τους ομοφυλόφιλους άντρες του ΑΚΟΕ και μετά το Νοέμβριο του 1980, όπου δημιουργήθηκε το Σπίτι των Γυναικών, συστεγάζονται πλεόν ως Ομάδα Ομοφυλόφιλων Γυναικών μαζί με άλλες φεμινιστικές ομάδες στο κτήριο στη Ρωμανού Μελωδού 4. Από το 1982 έως το 1983 η Αυτόνομη Ομάδα Ομοφυλόφιλων Γυναικών εκδίδει το βραχύβιο μεν, σημαντικό δε, περιοδικό “Λάβρυς”(η Λάβρυς, είναι το σύμβολο της γυναικείας θρησκείας, της θεάς, σύμβολο των αμαζόνων, σύμβολο της μητριαρχίας.), το οποίο επιχειρεί μέσα από την ανάλυση των όρων “γυναίκα”, “λεσβία”, “φεμινίστρια” να διερευνήσει τα θέματα της γυναικείας σεξουαλικότητας, της ετεροφυλοφιλίας και της ομοφυλοφιλίας και να αναδείξει τις συμμαχίες, αλλά και τις αντιπαλότητες του γυναικείου ομοφυλόφιλου κινήματος τόσο με το φεμινισμό όσο και με το ανδρικό ομοφυλόφιλο κίνημα. Η Λάβρυς χρησιμοποιήθηκε ως μέσο για συζητήσεις γύρω από το φύλο, τη σεξουαλικότητα και την πολιτική που λάμβαναν χώρα εκείνο το διάστημα στο εξωτερικό με τα περισσότερα κείμενα να έχουν έντονο θεωρητικό και πολιτικό χαρακτήρα, ενώ συχνά δημοσίευε μεταφράσεις ξενόγλωσσων άρθρων της αγγλόφωνης κυρίως βιβλιογραφίας. Παιδί της εποχής της, επιχείρησε να μεταφέρει σε ελληνικό έδαφος τις θέσεις και τις αντιθέσεις του λεσβιακού φεμινισμού και επιχειρήσε έναν διάλογο στο εσωτερικό μεταξύ λεσβιών και φεμινιστριών. Η Αυτόνομη Ομάδα Ομοφυλόφιλων Γυναικών δεν περιορίστηκε όμως μόνο στην έκδοση του περιοδικού, αλλά πραγματοποίησε και την πρώτη δημόσια εμφάνιση λεσβιών στην Αθήνα, υψώνοντας πλακάτ με λεσβιακά σύμβολα σε φεμινιστική συγκέντρωση στις 14 Μαρτίου του 1980. Το παρόν έδωσε και στο συνέδριο «Σεξουαλικότητες και Πολιτική», το οποίο έχει αποτελέσει σταθμό για το κίνημα, και το οποίο διοργανώθηκε από το ΑΚΟΕ στο Γαλλικό Ινστιτούτο στις 7 Νοεμβρίου του 1982. Η Αυτόνομη Ομάδα Ομοφυλόφιλων Γυναικών με παρέμβαση της διάβασε μια εισήγηση στην οποία γίνεται αναφορά στη «γυναικεία σεξουαλικότητα που μέχρι σήμερα έχει περάσει απαρατήρητη» και “στο μέλλον που είναι θηλυκό”, προκαλώντας αντιδράσεις, όπως διαβάζουμε στο 3ο τεύχος της Λάβρυς.
To 1985 καταγράφεται ακόμη μια λεσβιακή ομάδα με το όνομα “Αυτόνομες Λεσβίες Φεμινίστριες/Αυτόνομη Ομάδα Ομοφυλόφιλων Γυναικών/Λεσβιών”, όμως προς τα τέλη της δεκαετίας του ‘80 οι γυναικείες συλλογικότητες σταδιακά μειώνονται και η δράση τους φθίνει, όπως ομοίως συντελείται και μια συνολική αναδίπλωση των πολιτικών και κοινωνικών κινημάτων και ιδιαίτερα στη δεκαετία του ‘90, όπου ο πολιτικός λόγος και οι συλλογικές δράσεις επισκιάζονται από την προώθηση της αποπολιτικοποίησης, της ατομικότητας και του lifestyle.
Η πολιτικοποίηση ωστόσο, της σεξουαλικότητας, και η μετατόπιση της έννοιας από τον ενικό στον πληθυντικό, συνιστούν ίσως την σημαντικότερη συνεισφορά του αυτόνομου φεμινιστικού κινήματος και του κινήματος των ομοφυλόφιλων.
Φτάνοντας στα μέσα της δεκαετίας του ‘90 και συγκεκριμένα στο 1995 μια παρέα επτά γυναικών χωρίς να είναι ενταγμένη σε κάποια ομάδα και χωρίς προγενέστερη εκδοτική εμπειρία αποφασίζει να καλύψει το εκδοτικό κενό της δεκαετίας του ’90 και κυκλοφορεί τη «ΜΑΝΤΑΜ ΓΚΟΥ» που στα καλιαρντά σημαίνει λεσβία και για τις συντάκτριες του περιοδικού αποτέλεσε την τέλεια παρήχηση για να αντιπαραβληθούν στα πρότυπα που την εποχή εκείνη έθετε στις γυναίκες η Μαντάμ Φιγκαρό.
Η ομάδα παρέμεινε κλειστή ως προς τη σύστασή της, αλλά ανοιχτή απέναντι στην ανταλλαγή ιδεών, κειμένων και τη δημιουργία επαφών. Από το φθινόπωρο του 1995 ως τον Νοέμβριο του 1997 η Μαντάμ Γκου θα εκδόσει πέντε συνολικά τεύχη καλύπτοντας ένα ευρύ φάσμα θεμάτων, όπως πρωτότυπα θεωρητικά κείμενα, μεταφράσεις, αλληλογραφία, νέα, κόμικ κλπ.
Στα «κλειστά» χρόνια όμως της δεκαετίας του ’90 η ανταπόκριση από τις αναγνώστριες όσον αφορά την αποστολή κειμένων, την έκφραση απόψεων, την ανταλλαγή ιδεών υπήρξε περιορισμένη. Δύο ακριβώς χρόνια μετά την έκδοση του πρώτου τεύχους, τον Νοέμβριο του 1997, η Μαντάμ Γκου αποχαιρετά τις αναγνώστριες της.
Έπρεπε το ημερολόγιο να δείξει 2000 για να φτάσουμε στη σύσταση της Λεσβιακής Ομάδας Αθήνας, η οποία γεννήθηκε από τη συνάντηση περίπου 20 γυναικών που συγκεντρώθηκαν στα πλαίσια ενός “κλειστού Pride” - ενός 3ήμερου για την ομοφυλόφιλη περηφάνια, που είχε οργανωθεί από την ΕΟΚ, η οποία τότε αποτελούταν από την Ειρήνη Πετροπούλου, την Μαρία Κατσικαδάκου (Cyber) και τον Βαγγέλη Γιαννέλο και είχε πραγματοποιηθεί στο Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Αθηναίων στο πάρκο της Ευελπίδων.
Η συνάθροιση αυτή ανέδειξε την αναγκαιότητα της επικοινωνίας και της εξωτερίκευσης της λεσβιακής εμπειρίας και ταυτότητας. Έτσι η λειτουργία της ομάδας ανέδειξε τη βιωματική εμπειρία των μελών της μέσω εβδομαδιαίων συναντήσεων όπου η συζήτηση αφορούσε, ποικίλα θέματα όπως η λεσβιακή συνειδητοποίηση, ο λεσβιακός έρωτας, το outing και οι συνέπειες του, η σχέση μεταξύ λεσβιακότητας και φεμινισμού, η πατριαρχία, η πολιτική, το ανδρικό κατεστημένο, η βία στις διαπροσωπικές σχέσεις, οι οικογενειακές, φιλικές, επαγγελματικές σχέσεις, η αλληλεπίδραση με άλλα κινήματα, οι κοινωνικοί ρόλοι και η επιτέλεση τους, η φεμινιστική/λεσβιακή ανάλυση διαφόρων έργων και οι παρεμβάσεις και εκδηλώσεις της ομάδας στην ανοιχτή κοινωνία.
Η ΛΟΑ πραγματοποίησε 700 συναντήσεις (κάθε Τρίτη αν θυμάμαι καλά) στα 18 χρόνια λειτουργίας της και η δράση της δεν περιορίστηκε σε μια εσωστρεφή ανασκόπηση της λεσβιακής ταυτότητας, αντιθέτως εκτός από πλούσια ήταν και εξωστρεφής και πολύπλευρη.
1 ή 2 φορές το χρόνο διοργάνωνε πάρτυ με τα οποία διεκδίκησε για πρώτη φορά την παρουσία αποκλειστικά και μόνο γυναικών, πράγμα το οποίο υπερασπίστηκε με κόπο και σθένος, καθώς οι επιδιώξεις για παραβίαση του ανδρικού άβατου επιδιώχθηκε πολλάκις και συχνά υπερέβαιναν τα όρια των εκκλήσεων.
Επί σειρά ετών διοργάνωνε προβολές ταινιών και ντοκιμαντέρ και έχει υποτιτλήσει στα ελληνικά περισσότερες από 30 ταινίες λεσβιακού περιεχομένου.
Συνεργάστηκε επί σειρά ετών με την Κίνηση για τα Πολιτικά και Κοινωνικά Δικαιώματα και με το Στέκι Μεταναστών, από όπου αποχώρησε το 2016 μετά από συγκρούσεις που προέκυψαν σε συζήτηση που αφορούσε την καταγγελία μιας γυναίκας για σεξουαλική παρενόχληση από μέλος του Στεκιού. Ωστόσο, μέχρι τότε η ΛΟΑ για περισσότερα από 10 χρόνια πραγματοποιούσε στο Στέκι μια βραδιά κοινωνικοποίησης κι ανοίγματος της λεσβιακής κοινότητας, λειτουργώντας το μπαρ κάθε δεύτερη Πέμπτη, επιδιώκοντας τη ζύμωση και την επαφή των ομοφυλόφιλων γυναικών με άλλα κοινωνικά κινήματα και προοδευτικά κομμάτια της κοινωνίας.
Η ΛΟΑ συμμετείχε σε Αντιρατσιστικά Φεστιβάλ, διάφορες ημερίδες και φεστιβάλ με εισηγήσεις και τοποθετήσεις, κυκλοφόρησε φλάιερ, αφίσες και αυτοκόλλητα συμβάλλοντας έτσι στην λεσβιακή ορατότητα, έλαβε μέρος συντεταγμένα σε πορείες, ανέλυσε κι ανέδειξε λεσβιακά λογοτεχνικά έργα, οργάνωσε εκδηλώσεις ανταλλαγής βιβλίων, διοργάνωσε συζητήσεις με ακτιβιστές από το εξωτερικό, έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην πραγματοποίηση του πρώτου Athens Pride το 2005, αλλά το μεγαλύτερο ίσως αποτύπωμα της το άφησε μέσω της έκδοσης του περιοδικού “Νταλίκα”.
Από το 2009 εώς το 2016 η “Νταλίκα” αποδέχθηκε περήφανα την κατηγορία που η κοινωνία χρόνια τώρα εκσφενδονίζει προς τις λεσβίες, πήρε την προσβολή και την αποδυνάμωσε περιφέροντας την και στις 9 της διαδρομές με χιούμορ, αλλά και απόλυτη συνείδηση της βαρύτητας που της αφαιρούσε. Η “Νταλίκα” έδωσε βήμα στο λεσβιακό λόγο και χώρο στην λεσβιακή παρουσία. Παρήγαγε πολιτικό λόγο, σκέψη και πράξη, αλλά και χιούμορ. Ανασκόπησε στο παρελθόν και μίλησε για το παρόν με λόγο πολιτικό, καλλιτεχνικό, ερωτικό, χιουμοριστικό ακόμη και δραματικό και απέδειξε ότι το ζήτημα της λεσβιακής ορατότητας παλεύεται και κατακτιέται.
Τη σκυτάλη σήμερα έχει παραλάβει η ομάδα “Λεσβίες στα Πρόθυρα”, η οποία εστιάζει στην οικοδόμηση της λεσβιακής κοινότητας, την εκπαίδευση σε ποικίλα θέματα και τον πολιτισμό, διοργανώνοντας το 1ο Λεσβιακό - Φεμινιστικό Φεστιβάλ, το οποίο πραγματοποιήθηκε το περασμένο καλοκαίρι στην Δημοτική Αγορά της Κυψέλης με τεράστια επιτυχία,αλλά και αρκετές Λεσβιακές - Φεμινιστικές Δράσεις στην πόλη, όπως τουρνουά σκακιού, διάφορα παρτυ και προσεχώς έναν κύκλο συναντήσεων, αλλά και ένα κινηματογραφικό φεστιβάλ που θα ανακοινωθούν σύντομα. Η ομάδα εστιάζει στην πολυδιάστατη λεσβιακή και φεμινιστική ταυτότητα, προσεγγίζοντας και αναδεικνύοντας διαθεματικά την λεσβιακή υπόσταση και αναφορικότητα.

Βρισκόμαστε τώρα μπροστά στον αριθμό 6 της οδού Ζαλόγγου, στον χώρο των πρώην γραφείων και έδρας του ΑΚΟΕ, του Απελευθερωτικού Κινήματος Ομοφυλοφίλων Ελλάδας. Η οργάνωση αυτή δραστηριοποιήθηκε από το 1976 έως τη δεκαετία του 1990. Αλλά για να κατανοήσουμε καλύτερα το πολιτικό και πολιτιστικό πλαίσιο της εμφάνισης του ΑΚΟΕ, πρέπει να γυρίσουμε την ταινία πίσω στο 1968.

Το ημερολόγιο δείχνει 26 Οκτωβρίου 1968 και βρισκόμαστε στην Καλογρέζα σε ένα κατ’ οίκον πάρτυ. Αστυνομική επιχείρηση-σκούπα είχε ως αποτέλεσμα τη σύλληψη 30 φερόμενων "ανώμαλων", μεταξύ των οποίων και ο συγγραφέας/ποιητής Λουκάς Θεοδωρακόπουλος. Η ομάδα δίωξης ηθών υποτίθεται ότι είχε λάβει μια ανώνυμη καταγγελία πριν από το πάρτι και έφτασε στο σπίτι πριν από την έναρξη του πάρτι, σίγουρη ότι θα απέτρεπε κάποιο είδος διεφθαρμένων σεξουαλικών συμβάντων. Την επόμενη Κυριακή, οι περισσότερες μεγάλες ελληνικές εφημερίδες δημοσίευσαν μια χυδαία περιγραφή του πάρτι και έναν κατάλογο με τα ονόματα, τις ηλικίες και τα επαγγέλματα όλων όσων είχαν συλληφθεί. Ο Θεοδωρακόπουλος έγραψε μια λεπτομερή περιγραφή της σύλληψης και των γεγονότων που ακολούθησαν, η οποία δημοσιεύτηκε μετά την πτώση της Χούντας, το 1976, με τον τίτλο “Ο Καιάδας: Χρονικό μιας Πολιορκίας“.
Ο Ανδρέας Βελισσαρόπουλος διάβασε το βιβλίο αμέσως μετά την έκδοσή του και πλησίασε τον Θεοδωρακόπουλο ρωτώντας τον αν ήθελε να συμμετάσχει στην ίδρυση μιας οργάνωσης για την απελευθέρωση των ομοφυλοφίλων, κάτι στο οποίο ο ΛΘ συμφώνησε. Ο Βελισσαρόπουλος είχε προηγουμένως προσεγγίσει τον Κώστα Ταχτσή με το αίτημα για καθοδήγηση και συνεργασία, αλλά ο Ταχτσής - παρά το γεγονός ότι ήταν γνωστός ως "σεξουαλικά παρεκκλίνων" - αρνήθηκε σθεναρά να συμμετάσχει στην προσπάθεια, και μάλιστα αντιτάχθηκε επιθετικά και δημόσια με επιστολές σε εφημερίδες, όπου έκανε γνωστή την αντίθεσή του στο πολιτικό εγχείρημα της απελευθέρωσης των ομοφυλοφίλων.
Σε αντίθεση με τον Ταχτσή, ο Θεοδωρακόπουλος ήταν πρόθυμος να συνεργαστεί και να οργανωθεί με τον Βελισσαρόπουλο. Και οι δύο άνδρες είχαν περάσει χρόνο σπουδάζοντας στο εξωτερικό και είχαν επηρεαστεί από τα ομοφυλοφιλικά πολιτικά κινήματα που είχαν αρχίσει να εμφανίζονται στα τέλη της δεκαετίας του '60 σε άλλες ευρωπαϊκές και βορειοαμερικανικές πόλεις.
Όπως συζητήσαμε όταν ήμασταν στο Πεδίον του Άρεως, η δράση το 1977 στο θέατρο Λουζιτάνια ενάντια στις προτεινόμενες νομοθεσίες για τη σεξουαλική ηθική ήταν η πρώτη μεγάλη δημόσια δράση στην οποία συμμετείχε το ΑΚΟΕ, και λειτούργησε ως πρώιμο καταλυτικό σημείο για το ΑΚΟΕ ως οργάνωση.
Σήμερα, πολλοί άνθρωποι γνωρίζουν το AKOE ως την οργάνωση που εξέδιδε το Αμφί- Για την Απελευθέρωση της Ομοφυλόφιλης Επιθυμίας. Αυτό το queer περιοδικό τυπώθηκε από το 78 έως το 1990, και στο αποκορύφωμά του πουλούσε 7.000 αντίτυπα ανά τεύχος.
Ωστόσο, η έκδοση του Αμφί ήταν μόνο μία πτυχή του έργου του AKOE. Τα κεντρικά γραφεία του AKOE, εδώ στην οδό Ζαλόγγου, χρησίμευαν επίσης ως φυσικός χώρος συνάντησης όπου οι πολιτικά προσανατολισμένες σεξουαλικές μειονότητες μπορούσαν να συναντηθούν μεταξύ τους, να κάνουν παρέα και να οργανωθούν.

Το AKOE λειτούργησε επίσης την πρώτη τηλεφωνική γραμμή υποστήριξης από αυτά τα γραφεία, με καθιερωμένη εκπαίδευση, πρωτόκολλα και πρακτικές τήρησης αρχείων. Στο αποκορύφωμά της, αυτή η τηλεφωνική γραμμή δεχόταν έως και 25 κλήσεις την ημέρα από άτομα που πάλευαν με την ομοφυλοφιλική ταυτότητα και ζούσαν σε μια ομοφοβική κοινωνία.
Τον Νοέμβριο του 1982, το AKOE διοργάνωσε ένα συνέδριο στο Γαλλικό Ινστιτούτο με τίτλο "Σεξουαλικότητες και Πολιτική", συγκεντρώνοντας μελετητές και ακτιβιστές από την Ελλάδα και το εξωτερικό, συμπεριλαμβανομένων μεγάλων ονομάτων όπως ο Φελίξ Γκουαταρί, ο οποίος έγινε γνωστός στους ομοφυλοφιλικούς χώρους για το έργο του σχετικά με την πειραματική ψυχιατρική περίθαλψη στη Γαλλία και τις γόνιμες συνεργασίες του με τον θεωρητικό Ζίλ Ντελέζ. Το 1982 θα ήταν αδύνατο να προβλέψει κανείς την ανάδυση της queer θεωρίας ως ακαδημαϊκού κλάδου στις αρχές της δεκαετίας του 2000 και την τεράστια επιρροή που θα ασκούσαν οι Deleuze και Guattari στα σύγχρονα φεμινιστικά και queer κείμενα ακόμα και σήμερα.

Τον Δεκέμβριο του 1983, το AKOE διοργάνωσε μια συναυλία στο γήπεδο του Σπόρτινγκ σε συνεργασία με το περιοδικό Κράξιμο που εξέδιδε η Πάολα Ρεβενιώτη. Είχε τίτλο "Για την απελευθέρωση της ομοφυλοφιλικής επιθυμίας" και εμφανίστηκαν καλλιτέχνες όπως ο Παύλος Σιδηρόπουλος, ο Νικόλας Άσιμος, ο Λουκιανός Κηλαηδόνης, η Αφροδίτη Μάνου, η Αρλέτα, οι Φατμέ, ο Δήμος Μούτσης, ο Γιάννης Ζουγανέλης και άλλοι.
Επίσης μέσω του Αμφί, στο 20ο του τεύχος, πραγματοποίησε την 1η έρευνα για τις θέσεις των κομμάτων για την ομοφυλοφιλία.

Βρισκόμαστε τώρα συγκεντρωμένοι στον τόπο του άγριου ξυλοδαρμού και δολοφονίας του Ζακ Κωστόπουλου στις 21 Σεπτεμβρίου 2018. Ο Ζακ ήταν ακτιβιστής, συγγραφέας, drag queen με το όνομα Zackie Oh και ήταν 33 ετών όταν ξυλοκοπήθηκε μέχρι θανάτου αφού παγιδεύτηκε σε αυτό το κοσμηματοπωλείο.
Το περιστατικό αναφέρθηκε αρχικά ως περίπτωση αυτοάμυνας σε περίπτωση ληστείας, αλλά υπήρχαν σοβαρές αντιφάσεις που κατέστησαν αρκετά γρήγορα σαφές ότι πίσω από την επίθεση υπήρχαν πιο άσχημα κίνητρα. Για παράδειγμα, ο κύριος δράστης του ξυλοδαρμού του Ζακ καθάρισε επιμελώς τη σκηνή μετά το περιστατικό και η αστυνομία ήταν αργή και απρόθυμη να επέμβει, αποτυγχάνοντας να συλλέξει εγκαίρως καταθέσεις μαρτύρων ή στοιχεία. Κατά τη διάρκεια του ξυλοδαρμού, ο Zak προσπάθησε να διαφύγει από το κατάστημα μέσω ενός σπασμένου παραθύρου, αλλά τον σταμάτησαν και τον ξυλοκόπησαν άνδρες που στέκονταν έξω από το κατάστημα. Η αστυνομία πέρασε χειροπέδες στον Zak ενώ αιμορραγούσε στο πεζοδρόμιο.

Οι πρώτες αναφορές για το συμβάν απεικόνιζαν τον Zak ως έναν οπλισμένο, βίαιο χρήστη ναρκωτικών που διέπραττε ενεργά μια ληστεία. Τα γεγονότα αυτά αποδείχθηκαν αργότερα ψευδή, αλλά δημιούργησαν ένα επίμονο στίγμα και αμαύρωσαν τον χαρακτήρα του θύματος σε ένα μοτίβο που είναι πολύ τυπικό στα εγκλήματα κατά των ομοφυλοφίλων. Το βίντεο από το περιστατικό που κυκλοφόρησε στο διαδίκτυο μετά το συμβάν δείχνει τον Zak να πανικοβάλλεται και να προσπαθεί να βγει από το κατάστημα, ενώ δύο άνδρες τον κλωτσούν και οι παρευρισκόμενοι παρακολουθούν αμέτοχοι. Το υλικό δείχνει αρκετούς αστυνομικούς να καταφθάνουν και αντί να σταματήσουν τη βία, απλά περνούν χειροπέδες στον Zak που εξακολουθούσε να δέχεται κλωτσιές. Ο Zak πέθανε στο ασθενοφόρο λίγο αργότερα.
Η δολοφονία του Zak ήταν η τρίτη σε σειρά από τις τρεις δολοφονίες πολύ υψηλού προφίλ που τροφοδοτήθηκαν από τον ακροδεξιό εξτρεμισμό. Κατά κάποιον τρόπο, θα μπορούσε κανείς να πει ότι η δολοφονία του Zak ήταν και η πιο συγκλονιστική από αυτές τις τρεις τραγωδίες. Ενώ ο 15χρονος Αλέξανδρος Γρηγορόπουλος δολοφονήθηκε από την αστυνομία και ο Παύλος Φύσσας δολοφονήθηκε από οργανωμένους Ναζί, ο Zak δολοφονήθηκε από τους λεγόμενους ανθρώπους της διπλανής πόρτας, τους λεγόμενους νυκοκυραίους. Η δολοφονία του έδειξε στην ελληνική κοινωνία τις επιπτώσεις που μπορεί να έχει η γεμάτη μίσος ρητορική των εξτρεμιστών της Χρυσής Αυγής στην ομαλοποίηση της βίας σε όλα τα μέρη της κοινωνίας, οδηγώντας απλούς ανθρώπους να διαπράξουν φρικτά εγκλήματα με κίνητρο μικρόψυχες διακρίσεις.
Οι αδικίες σε βάρος του Ζακ δεν τελείωσαν την ημέρα της δολοφονίας. Χρειάστηκαν πάνω από τρία χρόνια για να φτάσει η υπόθεση σε δίκη και οι εισαγγελείς αρνήθηκαν να καταδικάσουν τους δράστες για φόνο, κατηγορώντας τους αντ' αυτού μ’ένα ελαφρύτερο έγκλημα, αυτό της "πρόκλησης θανατηφόρας σωματικής βλάβης". Κανένας από τους εμπλεκόμενους στον ξυλοδαρμό δεν προφυλακίστηκε εν αναμονή της δίκης.
Όταν τελικά ξεκίνησε η δίκη, η υπεράσπιση προσπάθησε αδυσώπητα να απαξιώσει το θύμα, υποστηρίζοντας ότι δεν ήταν ο ξυλοδαρμός που σκότωσε τον Zak αλλά η δική του συμπεριφορά - έπινε πολύ, έπαιρνε πολύ ιβουπροφαίνη, ήταν θετικός στον ιό HIV. Όλα αυτά απορρίφθηκαν από τον ιατροδικαστή και διαψεύστηκαν από τη νεκροψία, η οποία έδειξε ότι ο Zak πέθανε ως άμεσο αποτέλεσμα του ξυλοδαρμού του. Η οικογένεια Κωστόπουλου ζήτησε επίσης από το δικαστήριο να εξετάσει το ενδεχόμενο ομοφοβικού κινήτρου πίσω από την επίθεση, αλλά το δικαστήριο αρνήθηκε.

Τελικά, οι τέσσερις αστυνομικοί που κατηγορήθηκαν για πρόκληση θανατηφόρας σωματικής βλάβης αθωώθηκαν από όλες τις κατηγορίες. Οι δύο κύριοι δράστες του ξυλοδαρμού -ένας 60χρονος κτηματομεσίτης και ο 77χρονος ιδιοκτήτης του κοσμηματοπωλείου στο οποίο παγιδεύτηκε ο Ζακ- καταδικάστηκαν σε δέκα χρόνια κάθειρξη ο καθένας. Δεν κατηγορήθηκαν για δολοφονία, αλλά για τη μικρότερη κατηγορία της θανατηφόρας σωματικής βλάβης. Στον ηλικιωμένο δόθηκε το δικαίωμα να εκτίσει την ποινή του στο σπίτι του, λόγω του προχωρημένου της ηλικίας του, ενώ ο νεότερος δράστης αποφυλακίστηκε με αναστολή αφού εξέτισε μόνο 2 μήνες της ποινής του. Είναι πέρα από προφανές ότι τα δικαστήρια απέτυχαν να αποδώσουν δικαιοσύνη.
Η μόνη θετική πλευρά αυτής της φρικτής τραγωδίας και του στυγερού εγκλήματος είναι ότι οδήγησε στην αφύπνιση των queer κοινοτήτων στην Αθήνα. Μια νεότερη γενιά ακτιβιστών έχει κινητοποιηθεί, δείχνοντας τη δύναμη της και προβάλλοντας πολιτικά αιτήματα στο όνομα των ζωών των ΛΟΑΤ υπό τη σημαία του κινήματος "Δικαιοσύνη για τον/την Ζάκ/Zackie".

«Στην Ομόνοια συχνάζουν υποψιασμένα κορμιά. Αυτά που είτε με το μυαλό είτε με τα κύτταρα έχουν συλλάβει κάτι από το πραγματικό μυστήριο και μαρτύριο. Και δεν πολυλογαριάζουν. Έχουν χίλιες εκφράσεις για να το πούνε αυτό και χίλιες χειρονομίες για να το εξεικονίσουν. Είναι πολλές οι ποικιλίες των ανθρώπων εκεί και ξέρω πώς τους ονομάζουν, πώς τους κοιτάζουν, πώς τους συμπεριφέρονται, πώς τους φακελώνουν και πώς τους κυνηγούν…».

H Ομονοία δε θα μπορούσε να υστερεί σε γκέι παρουσία. Από τις δεκαετίες του ‘60 που ο Τσαρούχης ζωγράφιζε το δίπτυχο του Νέον και το καφενείον ο Παρθενών, παράλληλα με τους γυμνούς του ναύτες, μετατοπίζοντας τα όρια της ανεκτικότητας μιας ολόκληρης κοινωνίας για την αγάπη που δε λέει το όνομα της, το ομοφυλοφιλικό πρόσημο αρχίζει να γίνεται ολοένα και πιο εύκολα αντιληπτό. Στο πέρασμα των χρόνων χαμάμ όπως το Ήρα στη Ζήνωνος -η παλαιότερη ίσως σήμερα σάουνα της Αθήνας, κινηματογράφοι όπως το ΣΙΝΕΑΚ στο υπόγειο του κτηρίου του REX και το Ροζικλαίρ, αλλά και τα δημόσια ουρητήρια της Ομόνοιας, αποτελούν σημεία αναφοράς για τον ομοφυλόφιλο πληθυσμό της πρωτεύουσας, που συχνά στην πλατεία και τα περίχωρα της ανακάλυπτε την κοινότητα του.

Διαχρονικά η Ομόνοια άσκησε ιδιαίτερη γοητεία στους εραστές του πνεύματος, αλλά και σε εκείνους που επιδιώκουν να φλερτάρουν με το μποέμ και ενίοτε με το περιθώριο, αλλά και τον κίνδυνο.

Στα βιβλία «Ομόνοια 1980» του Γιώργου Ιωάννου και στην “Πούδρα” του Μύρωνα Παβένου, μπορούμε να βρούμε γλαφυρές περιγραφές για τις διαδρομές των “υποψιασμένων κορμιών” στην κεντρική πλατεία της Αθήνας, αλλά και εκκωφαντικές εξομολογήσεις προσώπων που παρέμειναν σιωπηλά για τους περισσότερους από εμάς.

Βρισκόμαστε εδώ, στα Προπύλαια του Πανεπιστημίου Αθηνών, τα οποία υπήρξαν εμβληματικός τόπος διαμαρτυρίας και σημείο πολλών διαδηλώσεων της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας για πολλές δεκαετίες.
Στις 14 Μαρτίου 1980, φεμινίστριες διοργάνωσαν διαμαρτυρία για την επερχόμενη μεταρρύθμιση του οικογενειακού δικαίου. Μέλη της Αυτόνομης Ομάδας Ομοφυλόφιλων Γυναικών συμμετείχαν στη δράση με ρητά λεσβιακά σήματα και συνθήματα, σηματοδοτώντας την πρώτη επίσημη δημόσια εμφάνιση λεσβιών σε πολιτική δράση στην Αθήνα.

Στις 26 Ιανουαρίου του επόμενου έτους, 1981, πραγματοποιήθηκε άλλη μια διαμαρτυρία. Αυτή ήταν η συνέχεια της δράσης του 1977 στο θέατρο Λουζιτάνια και έγινε με επικεφαλής τις ίδιες εξέχουσες τρανς γυναίκες και μέλη του AKOE, οι οποίοι διαμαρτύρονταν ενάντια στην επαναφορά του παλαιότερου νομοσχεδίου “Περί αφροδισίων Νοσημάτων” που αποσκοπούσε στον έλεγχο και την ποινικοποίηση του δημόσιου σεξ, της σεξουαλικής εργασίας και των σεξουαλικά μεταδιδόμενων νοσημάτων. Η αντίδραση που πυροδοτήθηκε μέσα από τις τρανς και γκέι κοινότητες ενάντια σε αυτό το νομοσχέδιο ήταν βαθιά και αποτελεσματική, και κατάφεραν να συγκεντρώσουν διεθνή υποστήριξη για να αναδείξουν την αντισυνταγματικότητα του νομοσχεδίου, το οποίο αποσύρθηκε από την κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ τότε, για "επανεπεξεργασία" και δεν επανήλθε ποτέ.

Στις 3 Οκτωβρίου 1983 πραγματοποιήθηκε εδώ στα Προπύλαια η Συγκέντρωση 100 περίπου τρανς γυναικών. Έχοντας βαρεθεί τις συνεχιζόμενες αστυνομικές παρενοχλήσεις και βιαιότητες καθώς και τις εκτεταμένες διώξεις, η τρανς κοινότητα πραγματοποίησε εδώ μια προσυγκέντρωση ώστε με λεωφορεία να μεταβούν στην πρωθυπουργική κατοικία στο Καστρί, προκειμένου να απαιτήσουν αλλαγή πλεύσης από τον Ανδρέα Παπανδρέου και την κυβέρνηση του, οι οποίοι είχαν εκλεγεί δύο χρόνια νωρίτερα με κεντρικό σύνθημα την “Αλλαγή”. Η εκδήλωση αυτή ήταν ένα μεγάλο αποκορύφωμα μιας σειράς καθιστικών διαμαρτυριών και δράσεων πολιτικής ανυπακοής που είχαν λάβει χώρα στην Πανεπιστημίου, έξω από δικαστήρια, αλλά και αστυνομικά τμήματα.

Στις 4 Δεκεμβρίου του 1984 ξεκινάει από εδώ δυναμικό αντιφασιστικό συλλαλητήριο με κατάληξη το ξενοδοχείο Κάραβελ στο οποίο θα μιλούσε σε συνέδριο της ευρωπαϊκής Ακροδεξιάς (με το ιταλικό MSI και την εγχώρια ΕΠΕΝ) ο γάλλος ακροδεξιός ευρωβουλευτής Ζαν-Μαρί Λεπέν. Ο Λεπέν είχε ήδη κηρυχθεί ανεπιθύμητος από την κυβέρνηση Παπανδρέου, όταν δήλωσε οτι θα επισκεπτόταν “τον έγκλειστο τέως Πρόεδρο της Δημοκρατίας Γεώργιο Παπαδόπουλο και τους συνεργάτες του”, ωστόσο η απαγόρευση της εισόδου του στην χώρα προσέκρουσε στην ευρωπαϊκή νομοθεσία που εξασφάλιζε πλήρη ελευθερία κινήσεων στα κράτη - μέλη της ΕΟΚ για τους εκλεγμένους ευρωβουλευτές. Η κυβέρνηση τότε διαμήνυσε οτι ο Λεπέν θα απελαυνόταν εάν επιχειρούσε να επισκεφθεί τους πραξικοπηματίες στις φυλακές του Κορυδαλλού.
Ανάμεσα σε δεκάδες εκατοντάδες μέλη αριστερών και αναρχικών οργανώσεων που συμμετείχαν στην πορεία βρέθηκαν και αρκετοί αριστεροί και αντιεξουσιαστές ομοφυλόφιλοι που συμμετείχαν στο συλλαλητηριο με πλακάτ τα οποία υπέγραφαν ως “αναρχοπούστηδες”

Και το 1987, στις 27 Ιανουαρίου, τα Προπύλαια ήταν και πάλι ο τόπος μιας μεγάλης διαδήλωσης με κατάληξη το Προεδρικό Μέγαρο, αυτή τη φορά σε ένδειξη αλληλεγγύης στην απεργία πείνας του φυλακισμένου Χρήστου Ρούσσου, ενός ομοφυλόφιλου άνδρα που είχε καταδικαστεί σε ισόβια κάθειρξη το 1976 μετά τη δολοφονία του εραστή του - μια πράξη που ο Ρούσσος ισχυρίστηκε ότι έγινε για λόγους αυτοσυντήρησης μπροστά στην κακομεταχείριση και τη χειραγώγηση του από τον εκλιπόντα. Η διαδήλωση πυροδοτήθηκε από την ανένδοτη άρνηση του τότε ΠτΔ Χρήστου Σαρτζετάκη να απονείμει χάρη στον ισοβίτη «Άγγελο» –στάση που αποδόθηκε σε προκατάληψη και διάκριση, εφόσον υπήρχαν οι προϋποθέσεις– και η εξ αυτού απεργία πείνας που είχε ξεκινήσει ο Ρούσσος. Η ιστορία του Ρούσσου είχε εμπνεύσει την ταινία Άγγελος του Γιώργου Κατακουζηνού, την πρώτη mainstream ελληνική ταινία που ασχολήθηκε με ομοφυλοφιλικά θέματα. Η υποστήριξη της ΛΟΑΤ κοινότητας, αλλά και του πνευματικού, νομικού, πολιτικού και καλλιτεχνικού κόσμου αποδείχθηκε καθοριστική- και τελικά ο Ρούσσος αποφυλακίστηκε αφού έλαβε χάρη από τον νεοεκλεγέντα τότε Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κωνσταντίνο Καραμανλή το 1990.

Στις 28 Νοεμβρίου του 2009, η Παγκόσμια Ημέρα Μνήμης των Τρανς γιορτάστηκε επίσημα για πρώτη φορά στην Ελλάδα, με μια σιωπηλή αγρυπνία που διοργανώθηκε εδώ από τον Σύλλογο Υποστήριξης Διεμφυλικών (ΣΥΔ). Από το 2009, ο ΣΥΔ διοργανώνει κάθε χρόνο πορείες, εργαστήρια και ολονυκτίες για την τήρηση της Παγκόσμιας Ημέρας Τρανς Μνήμης, η οποία είναι μια διεθνής πρωτοβουλία με στόχο την ευαισθητοποίηση σχετικά με τα δραστικά δυσανάλογα ποσοστά δολοφονιών και άλλης βίας που βιώνουν τα τρανς άτομα.

Βρισκόμαστε τώρα στην πλατεία Κλαυθμώνος, όπου το Athens Pride λάμβανε χώρα κάθε Ιούνιο από το 2005 έως το 2016. Τελικά, το 2017, το Athens Pride πήρε άδεια να γίνει στην πλατεία Συντάγματος, όπου και πραγματοποιείται έκτοτε.
Σήμερα, πορείες και εορτασμοί υπερηφάνειας πραγματοποιούνται σε μεγάλες (και ακόμη και σε κάποιες μικρότερες) πόλεις σε όλο τον κόσμο. Το κίνημα ξεκίνησε ως ανάμνηση της αστυνομικής επιδρομής και της επακόλουθης εξέγερσης που συνέβη στο μπαρ Stonewall της Νέας Υόρκης στις 28 Ιουνίου 1968. Εκείνη την εποχή, ήταν συνήθης πρακτική στη Νέα Υόρκη η αστυνομία να μπαίνει συστηματικά σε γνωστά γκέι μπαρ και να συλλαμβάνει τους λεγόμενους "σεξουαλικά παρεκκλίνοντες" για ταυτοποίηση στοιχείων και συχνά ακόμη και για ολονύκτιο εγκλεισμό.

Τη συγκεκριμένη νύχτα, περισσότεροι από 200 θαμώνες συνελήφθησαν από την αστυνομία. Στους περισσότερους επετράπη να φύγουν, αλλά τρεις drag queens, δύο τρανς γυναίκες και το προσωπικό του μπαρ συνελήφθησαν. Όταν τους φόρτωσαν στο βαν της αστυνομίας έξω, το πλήθος των θαμώνων άρχισε να πετάει πέτρες και μπουκάλια προκειμένου να διαμαρτυρηθεί για την παρενόχληση της αστυνομίας. Η συγκέντρωση των ομοφυλόφιλων και των τρανς αυξήθηκε κατά τη διάρκεια της νύχτας και την επόμενη μέρα. Τις επόμενες εβδομάδες, οι ακτιβιστές επικοινώνησαν, συγκεντρώθηκαν και σχημάτισαν μια ομάδα που αυτοανακηρύχθηκε ως το Μέτωπο Απελευθέρωσης των Γκέι. Ακολούθησαν και άλλες διαμαρτυρίες και συγκεντρώσεις και παρόμοιες ομάδες σχηματίστηκαν και σε άλλες αμερικανικές πόλεις. Την επόμενη χρονιά, πραγματοποιήθηκε μια πορεία για να τιμηθεί η εξέγερση του Stonewall και αυτή η παράδοση ονομάστηκε Pride, με τον επίσημο ορισμό της Παγκόσμιας Ημέρας Υπερηφάνειας στις 28 Ιουνίου. Το κίνημα αυτό υιοθετήθηκε και διεθνώς. Το 1982, το ΑΚΟΕ διοργάνωσε μια συγκέντρωση στο πάρκο του Ζαππείου ανήμερα της επετείου των γεγονότων του Stonewall, στην οποία όμως συμμετείχαν μόνο "μερικές δεκάδες" άτομα. Η συγκέντρωση αυτή θεωρείται σήμερα ως η πρώτη προσπάθεια διοργάνωσης μιας Ημέρας Υπερηφάνειας.

Όπως αναφέραμε και νωρίτερα, υπήρχαν εκδηλώσεις Υπερηφάνειας στην Αθήνα στο λόφο του Στρέφη που οργανώθηκαν από την Πάολα Ρεβενιώτη τη δεκαετία του 1990. Αυτές οργανώνονταν περισσότερο ως πάρτι σε σταθερή τοποθεσία αντί για παρελάσεις/πορείες για την ασφάλεια και την άνεση των συμμετεχόντων και σταμάτησαν στα τέλη της δεκαετίας του 1990.
Μέχρι το 2004, οι ΛΟΑΤ ακτιβιστές στην Αθήνα αισθάνονταν την ανάγκη για μια μεγάλη, δημόσια διαδήλωση για να δείξουν με υπερηφάνεια στην ελληνική κοινωνία στο σύνολό της πόσο πολυάριθμα είναι τα ΛΟΑΤ άτομα. Στη δεκαετία του '90, οι ακτιβιστές είχαν αρχίσει να συνεργάζονται πιο άμεσα με πολιτικά κόμματα και πολιτικούς προκειμένου να υπερασπιστούν τα δικαιώματα των ΛΟΑΤ και το μήνυμα που έλαβαν ήταν σαφές: Η πολιτική σας αξία εξαρτάται από τον αριθμό σας. Όσο περισσότερα ΛΟΑΤ άτομα υπάρχουν, τόσο πιο σοβαρά θα σας πάρουμε. Οι ΛΟΑΤ ακτιβιστές έπρεπε λοιπόν να αποδείξουν ότι τα ΛΟΑΤ άτομα ήταν πολυάριθμα και έτοιμα να ψηφίσουν σύμφωνα με τις ανάγκες τους.

Στις αρχές της δεκαετίας του 2000, υπήρχαν πολύ λίγες ενεργές ΛΟΑΤ οργανώσεις στην Αθήνα. Το 2004 δημιουργήθηκε η ΟΛΚΕ -η Ομοφυλοφιλική Λεσβιακή Κοινότητα Ελλάδας-. Μία από τις προτεραιότητές τους ήταν να οργανώσουν και να φιλοξενήσουν ένα δημόσιο Pride, και κατέληξαν να συνεργαστούν άμεσα με τη ΛΟΑ, τη λεσβιακή ομάδα της Αθήνας, για να το πραγματοποιήσουν το 2005. Ξεκινώντας με μερικές εκατοντάδες συμμετέχοντες το 2005, η εκδήλωση συγκέντρωσε σταδιακά όλο και μεγαλύτερο πλήθος κόσμου, μέχρι που τελικά η πόλη αναγκάστηκε να ικανοποιήσει το αίτημα να πραγματοποιηθεί το Pride στο Σύνταγμα. Μπορούμε επίσης να δούμε την εκθετική ανάπτυξη των Athens Prides κατά τη διάρκεια αυτών των τελευταίων 18 ετών ως απόδειξη του πόσο πολύ έχει μεταβληθεί η κοινή γνώμη για τα ΛΟΑΤ άτομα και την αποδοχή τους στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια αυτών των τελευταίων 20 ετών.

Το ιστορικό κέντρο της Αθήνας υπήρξε ανέκαθεν ζωτικός χώρος για την ΛΟΑΤ κοινότητα. Έτσι το Μοναστηράκι, το Ψυρρη, η Πλάκα και το Θησείο φέρουν διαχρονικά έντονα στοιχεία της ΛΟΑΤΚΙ κουλτούρας.
Στην Πλάκα, στην οδό Θόλου τις δεκαετίες του ‘60 και του ‘70 υπήρχαν τουλάχιστον 4 γκέι μαγαζιά.
Στου Ψυρρή υπήρχαν γκέι χαμάμ και μπαρ στις δεκαετίες του ‘70, του ‘80 και του '90.
Το λεσβιακό μπαρ “Οδύσσεια” βρισκόταν στην Ερμού δεξιά κατεβαίνοντας προς το Θησείο.

Η παρουσία της gay διασκέδασης άρχισε να εκτοξεύεται από τα τέλη της δεκαετίας του ‘90 και συνεχίστηκε κατά τις δεκαετίες του 2000 και 2010. Από τα μεγάλα νυχτερινά clubs, όπως το Factory στα τέλη του ‘90 και το +Soda αργότερα, που ανέδειξαν την ξένη ηλεκτρονική μουσική σκηνή και στιγμάτισαν την gay κουλτούρα της εποχής, μέχρι μικρότερα καφέ και bar, όπως το Magaze και μετέπειτα το Rooster στην πλατεία Αγίας Ειρήνης, αλλά και το Booze στην Κολοκοτρώνη που για κάποια χρόνια λειτουργούσε τον επάνω του όροφο σχεδόν αποκλειστικά σαν λεσβιακό-γυναικείο χώρο και παράλληλα το Inoteca και το Taf στην πλατεία Αβησσυνίας, το κέντρο της Αθήνας κυριαρχείται από την γκέι αισθητική.
Ιδιαίτερα από τη δεκαετία του ‘90 κι έπειτα ανοίγουν όλο και περισσότερες επιχειρήσεις που απευθύνονται σε ομοφυλόφιλους. Όχι αποκλειστικά νυχτερινά μαγαζιά, όπου η κοινωνική ζωή των ΛΟΑΤΚΙ ατόμων εξελισσόταν μόνο κάτω από την κάλυψη της νύχτας, αλλά και γκέι καφετέριες και άλλα σημεία αναφοράς, όπως π.χ αργότερα το 2004 ο πρώτος και μέχρι σήμερα μοναδικός ΛΟΑΤΚΙ+ εκδοτικός οίκος και βιβλιοπωλείο στην Ελλάδα, ο Πολύχρωμος Πλανήτης που δημιουργήθηκε από την ακτιβίστρια Μαρίνα Γαλανού και τον σύντροφό της Θάνο Βέσση. Ο πολλαπλασιασμός της γκέι ορατότητας και οι απαρχές μιας γενικότερης δημόσιας αποδοχής είναι πλέον αναμφισβήτητο γεγονός.

Το αρχικό μας σχέδιο ήταν να συνεχίσουμε στο Μεταξουργείο και στη συνέχεια να τελειώσουμε στο Γκάζι, αλλά λόγω του μεγέθους της ομάδας μας σε συνδυασμό με τη διεξαγωγή του καρναβαλιού στο Μεταξουργείο, θα παραμείνουμε εδώ και θα ολοκληρώσουμε τον σημερινό μας περίπατο μιλώντας για αυτές τις δύο γειτονιές.

Το Θησείο είχε κι αυτό φυσικά το μερίδιο του στη γκέι ζωή. Τα γνωστότερα καφέ και μπαρ ήταν η Κίρκη και το Lizard στην Αποστόλου Παύλου. Όπως γνωρίζουμε και από την συνέντευξη της Ειρήνης Πετροπούλου, η ΕΟΚ λειτουργούσε σε ένα χώρο που βρισκόταν πάνω από την Κίρκη και το Lizard.
H Ελληνική Ομοφυλοφιλική Κοινότητα (EOK), συστάθηκε το 1989 με πρωτοβουλία του Γρηγόρη Βαλλιανάτου, ο οποίος διετέλεσε και πρώτος πρόεδρος της, πριν πάρει τη σκυτάλη ο Βαγγέλης Γιαννέλος, ο οποίος και διατέλεσε επί δεκαοκτώ χρόνια Πρόεδρος της, πιστός πάντα στις επάλξεις του αγώνα για τα ανθρώπινα δικαιώματα, χαλύβδινος στις απόψεις του, και πάντα αγωνιστής μέχρι τον θάνατο του το 2006. Η ΕΟΚ υπήρξε η πρώτη ΛΟΑΤ οργάνωση με κατοχυρωμένη νομική υπόσταση και επεδίωξε την κατοχύρωση θεσμικών μέτρων και νομοθεσιών από την Πολιτεία, απηύθυνε επιστολές σε όλα τα ελληνικά κόμματα κατά τις προεκλογικές περιόδους, ζητώντας τους να γνωστοποιήσουν τις θέσεις και προθέσεις τους σε μια σειρά ζητημάτων που αφορούσαν τους ΛΟΑΤ ανθρώπους και ήρθε σε επαφή με βουλευτές και κυβερνητικά στελέχη στην προσπάθεια της να προωθήσει τα δικαιώματα των γκέι.

Μεγάλο μέρος της σημερινής κοινωνικής συναναστροφής και νυχτερινής διασκέδασης της ΛΟΑΤΚΙ ζωής επικεντρώνεται γύρω από το Μεταξουργείο, αλλά αυτό δεν συνέβαινε πάντα. Αν κοιτάξουμε πίσω στις δεκαετίες μπορούμε να δούμε ότι το επίκεντρο της queer ζωής μετατοπίστηκε από άκρη σ’άκρη σε όλη την Αθήνα. Τα πρώτα σύγχρονα τρανς και γκέι μπαρ στις δεκαετίες του 1960 και 1970 ήταν στην Πλάκα. Τη δεκαετία του 1980, οι γκέι ντίσκο και τα μπαρ βρίσκονταν στο Κολωνάκι. Στη δεκαετία του 1990 , επικεντρώθηκαν γύρω και από το Θησείο, το Μοναστηράκι, ακολούθησε το Ψυρρή στις δεκαετίες του 90 & 2000, και στη συνέχεια φυσικά η γκέι νυχτερινή ζωή εξερράγη στο Γκάζι στις δεκαετίες 2000-2010, ακολουθούμενη από την έξαρση των queer χώρων στο Μεταξουργείο τα τελευταία χρόνια.
Αυτό το μοτίβο, βέβαια, δεν είναι συμπτωματικό ή τυχαίο. Συσχετίζεται άμεσα με το λεγόμενο gentrification (την ανάπλαση περιοχών), την άνοδο των τιμών των ακινήτων και τη μετατροπή των γειτονιών σε πολυτελείς τουριστικούς προορισμούς. Αυτή η σύνδεση μεταξύ της LGBT κουλτούρας και των σχεδίων ανάπλασης δεν περιορίζεται μόνο στην Αθήνα. Πρόκειται για ένα αποδεδειγμένο φαινόμενο σε πολλές μητροπολιτικές πόλεις της Ευρώπης και της Βόρειας Αμερικής με σημαντικούς queer πληθυσμούς και έντονη queer νυχτερινή ζωή. Οι queer χώροι συνήθως εδραιώνονται σε γειτονιές με χαμηλότερο κόστος, με λιγότερο έλεγχο και επομένως μεγαλύτερη αποδοχή της “αντι-κανονικότητας”. Στη συνέχεια, ακριβώς η ζωντάνια αυτών των queer χώρων προκαλεί τη mainstream δημοτικότητα της γειτονιάς με αποτέλεσμα να γίνει πολύ ακριβή και πολύ καθωσπρέπει για να διατηρήσει μια ποικιλόμορφη queer σκηνή.

Τον Οκτώβριο του 2012, επρόκειτο να φιλοξενήσει την παράσταση Corpus Christi. Το έργο αυτό γράφτηκε το 1997 από έναν Αμερικανό θεατρικό συγγραφέα, τον Terrence McNally. Το έργο παρουσιάζει τον Ιησού και τους αποστόλους του ως 13 ομοφυλόφιλους άνδρες που ζουν στο σύγχρονο Τέξας. Όπως μπορείτε να φανταστείτε, το έργο αυτό υπήρξε αμφιλεγόμενο σε όλες τις απόπειρες ανέβασής του. Ωστόσο, η παραγωγή της Αθήνας προκάλεσε μια απαράμιλλη ανταπόκριση.
Προσβεβλημένη από την αντιπαραβολή του Ιησού και της ομοφυλοφιλίας, η Χρυσή Αυγή κάλεσε σε διαδήλωση και διαμαρτυρία κατά την πρεμιέρα του έργου μπροστά από το θέατρο. Βουλευτές, μέλη της Χρυσής Αυγής, κληρικοί και άλλες χριστιανικές και παραχριστιανικές ομάδες συνέβαλαν σε μια σημαντική εκδήλωση που εξελίχθηκε σε βίαιη. Οι ηθοποιοί απειλήθηκαν και οι φιλόδοξοι θεατές δέχθηκαν φραστικά σχόλια, παρενοχλήθηκαν και εμποδίστηκαν να εισέλθουν στο θέατρο. Ο δημοσιογράφος Μανώλης Βαμβούνης παρενοχλήθηκε και ξυλοκοπήθηκε από τους διαδηλωτές, ενώ η αστυνομία παρακολουθούσε αμέτοχη. Όταν τελικά συνελήφθησαν τέσσερις διαδηλωτές, ο βουλευτής της Χρυσής Αυγής Χρήστος Παππάς επιβιβάστηκε στο λεωφορείο της αστυνομίας στο οποίο κρατούνταν και απελευθέρωσε έναν από τους κρατούμενους. Βιντεοσκοπημένο υλικό δείχνει ότι η αστυνομία δεν προσπάθησε καν να τον σταματήσει, καθιστώντας την υποταγή και τη συνενοχή της κάτι παραπάνω από προφανή. Τελικά, η πρεμιέρα ακυρώθηκε. Πέντε ημέρες αργότερα, πραγματοποιήθηκε συγκέντρωση υποστήριξης μπροστά από το θέατρο, αλλά τελικά η πορεία του σχεδίου έληξε πρόωρα.
Η διαμαρτυρία του Corpus Christi δεν ήταν ένα μεμονωμένο περιστατικό ομοφοβικής βίας και παρενόχλησης. Κατά τη διάρκεια της ακμής της, η ακροδεξιά, ρητά ναζιστική ομάδα Χρυσή Αυγή εξέθρεψε και καλλιέργησε ένα κλίμα ανεξέλεγκτης, οργανωμένης και αδυσώπητης ομοφοβικής, ρατσιστικής και αντιμεταναστευτικής βίας. Οι επιπτώσεις αυτού του φαινομένου επιδεινώθηκαν από τη συνενοχή της αστυνομίας, ορισμένοι από τους οποίους ήταν μέλη ή υποστηρικτές της Χρυσής Αυγής. Η τάση της βίας συνεχίστηκε καθώς η Χ.Α απέκτησε επιρροή και προβολή, δρώντας ατιμώρητα και διαδίδοντας το μίσος. Τα στατιστικά στοιχεία που συλλέχθηκαν από το Δίκτυο Καταγραφής Περιστατικών Ρατσιστικής Βίας της Εθνικής Επιτροπής για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου και της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες στην Ελλάδα δείχνουν ότι η εμφάνιση αναφερόμενων περιστατικών βίας κατά των ΛΟΑΤ στην Ελλάδα αυξανόταν διαρκώς από το 2013 και μέχρι το 2017, προτού μειωθεί ελαφρώς και πάλι μετά το 2019, αποδεικνύοντας τη συσχέτιση μεταξύ των ομοφοβικών επιθέσεων και της οξείας ανόδου της Χρυσής Αυγής πρωτού τελικά καταδικαστεί ως εγκληματική οργάνωση μετά από πενταετή δίκη.